'' pan '' tüm veya bütün '' demos '' insan veya insanlar adıyla türemiş ve günümüzde '' pandemi '' adını almıştır . Peki bir hastalığın pandemi sayılabilmesi için gereken özellikler nelerdir ? isterseniz hep beraber bu soruya cevap verelim :
Bir hastalığın pandemi sayılabilmesi için aslında gerekli kurallar şunlardır :
- Daha önce o tarz bir hastalıkla karşılaşılmamış olmak ,
- İnsanlar arasında çok hızlı bir şekilde yayılmış olması ,
- Küresel çapta ciddi tahribat verebiliyor olması ,
- Hastalığın ilk görüldüğü andan bitişine kadar ki sürenin ve buna bağlı olarak oluşan yıkımın büyük olabilmesi .
Gibi çeşitte 4 temel mantık vardır . Peki dünya üzerinde en ciddi yıkıma ve tahribata ( insan ölümü ) sebep olan salgınlar hangileridir ? şimdi ise bu soruya cevap arayalım .
JUSTİNYEN VEBASI : bir veba çeşidi olan bu hastalık 541 ve 546 lı yıllar arasında bizans imparatorluğunda ortaya çıkan bu salgın liman kentlerini çok ciddi bir şekilde etkilemiştir . Özellikle akdenizde bulunan devletlere ciddi kayıplar vermesine sebep olmuştur . Toplamda 50 milyon kişinin ölümüne sebep olduğu düşünülmektedir .
KARA VEBA : 14. yüzyılda ortaya çıkan bu pandemi türü küresel çapta büyük bir yıkım ortaya çıkartarak 19. yüzyılda sona ermiştir . Kara veba ilk olarak ASYA da ortaya ortaya çıkmış ve ticaret gemileri ile avrupa da bulunan liman kentlerine ( hamburg, rotherdam ,felixstowe gibi ) taşınıp oradan avrupa gibi özellikle nüfusun fazla olduğu kıtalara fareler ile beraber taşınmıştır . Aslında bu pandemide fareler oldukça önemli bir role sahiptir . Çünkü fareler bizzat virüs üzerlerinde taşıdıkları için temas ettikleri her nere olursa olsun oraya virüsü bulaştırıp , oradan da başkalarına bulaşmaktadır . Toplamda 220 milyon kişinin yaşamını yitirdiği bu pandemi tarihin en yıkıcı pandemisi olarak kayıtlara geçmiştir .
KOLERA : İlk olarak 1816 yılında hindistana ortaya çıkan bu pandemi türü kısa bir zamanda ticaret gemileriyle beraber avrupa ve asya kıtasına yayılmıştır .
Bu pandemi türü fareler üzerinde bulunan pirelerin sahip olduğu bir bakteri çeşidi olan kolera ciddi bağırsak hastalıklarına ve ölüme sebebiyet vermiştir . Özellikle insan veya hayvan dışkısının temas ettiği sularda ortaya çıkmaktadır . Öyleki çıktığı ilk zaman dilimi balkan harplerine denk gelerek orduları görünmez bir bıçımde yok etmiştir . Öyleki bu virus kirli ve pis yerleri çok seven ve sıcak görünce etkisini artıran bir yapıya sahipti . Nitekim bunun sonucunda 1825 yılında soğuk kış yıllarının denk gelmesiyle bu virüs hakimiyetini kaybederek etkisini kaybetmiştir . Toplamda 1,5 milyon insan hayatını kaybettiği bilinmektedir .
HIV \ AIDS : 1960 yılında ortaya çıkan bu virüs türü 1970 li yıllarda yayılmaya başlamıştır . Aradan geçen 10 yıl '' sessiz dönem '' olarak adlandırılmaktadır . Hıv ve AIDS virüsünün maymunlardan ortaya çıkıp oradan insan a geçtiği düşünülmektedir . Günüzümde hala etkisini sürdüren bu iki virüs çeşidi dünya üzerinde toplamda 30 milyonu geçmiş bulunmaktadır .
ASYA GRİBİ : 1957 yılında çinde ortaya çıkan bu grip turu kısa bir zamanda avusturalya , amerika ve avrupaya yayılmıştır . Toplamda 25 milyon kişinin ölümüne neden olmuştur .
İSPANYOL GRİBİ : 1918-1921 yılları arasını kapsayan bir dönemde ortaya çıkan bu virüs türü H1N1 virüsünün bir alt türü olarak H2N2 adıyla ortaya çıkmıştır . İspanyol nezlesi adıylada anılan bu virüs türü 1.Dünya harbinde etkili olmuştur ve 4 yıl savaşlarının sona ermesine neden olmuştur . 3 dalga halinde yayılan bu virüs türü özellikle çocuk , yaşlı ve zayıflardan çok genç leri yani 18-50 yaş arasını ciddi şekilde etkilemiştir . Toplamda 51 milyon kişinin bu virüs sebebiyle yaşamını yitirdiği düşünülmektedir .
HONG KONG GRİBİ : 1967-68 yılları arasında ortaya çıkan bu virüs H2N2 virüsünden türeyen H3N2 virüsünün oluşturduğu düşünülmektedir . Virüs hong kong ta ortaya çıktığı için hong kong gribi adını almıştır . Bu virüse bağlı olarak toplamda 1,5 milyon kişi hayatını kaybetmiştir .
0 yorum: